Συνέντευξη του
Πρόεδρου της Ο.Τ.Ο.Ε.
Δ. ΚΟΥΣΕΛΑ

Ερώτηση 1^η: Ένα από τα βασικά επιχειρήματα στα οποία στηρίχθηκε η απόπειρα συγχώνευσης της Εθνικής Τράπεζας με την Alpha Bank ήταν η δημιουργία μιας επιχειρηματικής μονάδας ικανής να αντέξει στις συνθήκες του ευρωπαϊκού και διεθνούς ανταγωνισμού. Πιστεύετε ότι αυτές οι συνθήκες επιβάλλουν τη δημιουργία ανάλογων κολοσσών και κατά συνέπεια οι μικρότερες τράπεζες είναι καταδικασμένες σε «αφανισμό»:

Απάντηση: Πιστεύω στην ανάγκη δημιουργίας ισχυρών – ανταγωνιστικών και βιώσιμων επιχειρήσεων ικανών να διαδραματίσουν ένα θετικό ρόλο για την οικονομική ανάπτυξη στη χώρα μας. Ως χώρα έχουμε ανάγκη από «εθνικούς πρωταγωνιστές», από επιχειρήσεις δηλαδή που θα μας δώσουν τη δυνατότητα να βγούμε δυνατοί στα Βαλκάνια, στην Μεσόγειο και στην Ευρώπη γιατί όπως γνωρίζετε, δεν υπάρχουν πλέον εθνικά οικονομικά σύνορα.

Από αυτή την άποψη, η δημιουργία μεγάλων επιχειρήσεων δεν σημαίνει νόθευση του ανταγωνισμού, γιατί αυτός δεν διεξάγεται πλέον εντός κλειστών συνόρων. Εμείς έχουμε τοποθετηθεί υπέρ της ενίσχυσης του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου, κανόνων υγιούς ανταγωνισμού και της προστασίας του καταναλωτή που δεν κινδυνεύει όταν λειτουργεί σωστά ο ανταγωνισμός.

Άλλωστε η δημιουργία μεγάλων επιχειρήσεων δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει «έδαφος» για τις μικρότερες.

Βλέπετε άλλωστε ότι πλάι στα μεγάλα super markets υπάρχουν και οι μπουτίκ. Οι μικρές Τράπεζες έχουν μέλλον στο βαθμό βέβαια που έχουν ξεκάθαρη στρατηγική και μπορούν να προσφέρουν ποιότητα και προϊόντα εξειδικευμένα που οι μεγάλοι αδυνατούν…

Κλείνοντας αυτήν την απάντηση θέλω να προσθέσω ότι η δημιουργία τέτοιων επιχειρήσεων πρέπει όχι μόνο να διασφαλίζει την απασχόληση, αλλά να δημιουργεί και νέες θέσεις εργασίας. Αυτό για μας είναι βασικό.

Ερώτηση 2^η:Ποια ήταν η θέση των εργαζομένων των δύο Τραπεζών για την προοπτική της συγχώνευσης; Πως σχολιάζετε τη στάση του συνδικαλιστικού κινήματος της Alpha Bank;

Απάντηση: Οι εργαζόμενοι και στις δύο Τράπεζες αντιμετώπισαν, με βάση συγκεκριμένες προϋποθέσεις, θετικά το εγχείρημα στο ξεκίνημά του. Αυτό, χωρίς να παραβλέπουν τις δυσκολίες του, ούτε να υποστείλουν τις εύλογες διεκδικήσεις για εγγυήσεις όσον αφορά στην απασχόληση, στα εργασιακά και τα ασφαλιστικά μας δικαιώματα, αλλά και για τη διασφάλιση της απαραίτητης συμμετοχής του σ.κ. κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση της εξαγγελθείσας συγχώνευσης.

Ασφαλώς όλοι γνωρίζαμε τα προβλήματα, τις δυσκολίες και τις προϋποθέσεις επιτυχίας του εξαγγελθέντος σχήματος. Μια από αυτές ήταν η στήριξη της συγχώνευσης στη βοήθεια και στην ενεργή συμμετοχή όλων των εργαζομένων, μέσα από συστηματικό σχεδιασμό της μετάβασης, μέσα από διαφανείς και θεσμοθετημένες διαδικασίες, ρόλους και αρμοδιότητες.

Σταματήσαμε να στηρίζουμε το εγχείρημα όταν διαπιστώσαμε ότι, μετά την υπαναχώρηση κάποιων στελεχών και μετόχων της ALPHA, δεν τηρούντο τα συμφωνημένα ως προς τη στελέχωση και τη φυσιογνωμία του management, εθίγοντο συμφέροντα βασικών μετόχων της ΕΤΕ, που είναι τα ασφαλιστικά μας ταμεία, και γενικότερα δεν πληρούντο πλέον οι όροι και οι προϋποθέσεις για την επιτυχία του εγχειρήματος.

Κάποιοι μας κατέκριναν γι’ αυτό. Και ισχυρίστηκαν ότι «δεν είναι δουλειά του σ.κ. να ανακατεύεται στα θέματα στελέχωσης και φιλοσοφίας του management στην ενιαία (μετά τη συγχώνευση) επιχείρηση».

‘Όμως, όπως έχει δείξει η διεθνής εμπειρία και πρακτική στα θέματα των εξαγορών και κυρίως των συγχωνεύσεων, ένα από τα κρίσιμα προβλήματα είναι η φιλοσοφία και οι κατευθύνσεις του management, οι αρχές, τα κριτήρια και οι διαδικασίες στελέχωσης της ενιαίας επιχείρησης. ‘Όχι φυσικά τα πρόσωπα ή οι «καρέκλες», που όμως μπορεί να αποτελέσουν – και κατά κανόνα αποτελούν- οξύτατο πεδίο σύγκρουσης των ανώτερων και των ανώτατων στελεχών…

Επίσης, είναι η διαμόρφωση ενιαίας και συνεκτικής εταιρικής κουλτούρας, με αξιοπιστία, διαφάνεια και τήρηση των συμφωνημένων αρχών και διαδικασιών.

Και αυτά είναι θέματα ζωτικής σημασίας τόσο για την επιτυχία μιας συγχώνευσης, όσο και για την απασχόληση και τις εργασιακές μας σχέσεις.

Γι’ αυτό και σε ολόκληρη την Ευρώπη απασχολούν το σ.κ, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τις διαβουλεύσεις, ως δικαιώματα δε κατοχυρώνονται από κοινοτικές Οδηγίες, νόμους και αντίστοιχες συλλογικές πρακτικές.

Σε κάθε περίπτωση, η αποτυχία της συγχώνευσης ΕΤΕ – ALPHA δεν μπορεί να χρεωθεί στους εργαζόμενους γιατί δεν είναι αυτοί που δημιούργησαν το πρόβλημα.

Η προσπάθεια να εμφανιστεί η διένεξη ως ενδοεργασιακή και συνδικαλιστική, ήταν σκόπιμη και αποσκοπούσε στο να μεταφέρει τις ευθύνες από εκεί που πραγματικά υπήρχαν, αλλού. Όμως, το συνδικαλιστικό κίνημα στο χώρο της Alpha Bank, δυστυχώς ταυτίστηκε με τους στόχους και τις επιλογές της Διοίκησης-Εργοδοσίας της εν λόγω Τράπεζας. Πολλές φορές, οι ανακοινώσεις και τοποθετήσεις του έμοιαζαν με ανακοινώσεις του Γραφείου Τύπου της Τράπεζας.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι αυτή η κατάσταση που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εργαζομένων στο επόμενο χρονικό διάστημα, θα ξεπεραστεί προς όφελος των εργαζομένων.

Απάντηση: Θα ξεκινήσει ένας νέος γύρος διαβουλεύσεων, ανακατατάξεων και συνεργασιών, ακόμα και εξαγορών-συγχωνεύσεων στον κλάδο.

Παρά την αποτυχία του εγχειρήματος της συγχώνευσης ΕΤΕ- Alpha, εξακολουθώ να πιστεύω ότι η δημιουργία μεγάλων και ισχυρών Τραπεζών ελληνικών συμφερόντων θα μπορούσε να ενισχύσει τον εκσυγχρονισμό, τη διεθνή ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη του κλάδου μας, αποτελώντας ασπίδα απέναντι σε κινήσεις επιθετικής εξαγοράς, σε απόπειρες ελέγχου ακόμα και μεγάλων ελληνικών Τραπεζών, για να μην πούμε της πλειοψηφίας του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, με δυσμενέστατους όρους από το εξωτερικό. Κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για την εθνική οικονομία και για τους εργαζόμενους.

Σε ότι αφορά την «επόμενη μέρα» για τις δύο Τράπεζες πιστεύω ότι τόσο η Εθνική ως ηγέτιδα δύναμη του κλάδου, όσο και η Alpha θα βρουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το δρόμο τους.

Γενικότερα πιστεύω ότι το κεφάλαιο των εξαγορών και των συγχωνεύσεων, μαζί με τις αντίστοιχες προκλήσεις για τους εργαζόμενους, τα στελέχη και την οικονομία μας δεν έκλεισε ακόμα για τον κλάδο μας. Το πιθανότερο είναι ότι ίσως μόλις τώρα ανοίγει πραγματικά!

Απάντηση: Τα προβλήματα που μέχρι σήμερα εντοπίσαμε είναι όντως πολλά και σύνθετα. Ενδεικτικά αναφέρω, με βάση τις εμπειρίες μας από τις εξαγορές και συγχωνεύσεις στον κλάδο μας, ότι:

• με τις αλλαγές και ανακατατάξεις στον τραπεζικό χάρτη εμφανίζονται σοβαρά προβλήματα διασφάλισης των υφιστάμενων ασφαλιστικών δικαιωμάτων και των αντίστοιχων προσδοκιών, κάτι που ανέδειξε την ανάγκη ενιαίας και βιώσιμης λύσης του ασφαλιστικού για τον κλάδο μας.

• σημειώνονται απόπειρες μονομερούς επιβολής νέων συστημάτων αξιολόγησης απόδοσης, προαγωγών, επιλογής, ανάδειξης και τοποθέτησης στελεχών, αλλά και νέων Κανονισμών εργασίας, με στόχο να ανατρέψουν (παρά τις περί του αντιθέτου εγγυήσεις των νόμων και των κοινοτικών οδηγιών) σημαντικό μέρος των δεσμεύσεων του προηγούμενου εργοδότη στο προσωπικό του ή να αρνηθούν στα συνδικάτα το δικαίωμα στη διαβούλευση και τη διαπραγμάτευση, ακόμα και στην πληροφόρηση.

• ασκούνται πιέσεις για πλήρη χρονική, γεωγραφική, επαγγελματική κινητικότητα – διαθεσιμότητα των εργαζομένων και των στελεχών, προκειμένου «να έχουν θέση και προοπτική» στην ενιαία επιχείρηση. Κατάσταση που οδηγεί σε συστηματικές παραβιάσεις συλλογικών ρυθμίσεων και συμφωνημένων, ακόμα και σε κλαδικό επίπεδο (ωράριο, άδειες, υπερωρίες κλπ)

• συνολικά, σε πολλές περιπτώσεις επιχειρείται άμεση, αν όχι βίαιη, αλλαγή της υπάρχουσας επιχειρησιακής ιεραρχίας, κουλτούρας και πρακτικής. Πρόβλημα ιδιαίτερα έντονο στις συγχωνεύσεις ιδιωτικών Τραπεζών με Τράπεζες που ανήκαν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και είχαν εξαιρετικά δομημένο (και σε μεγάλο βαθμό διαμορφωμένο διμερώς), εργασιακό και διοικητικό καθεστώς.

• δημιουργείται, σαν αποτέλεσμα της συγχώνευσης και συχνά διατηρείται ηθελημένα προσωπικό «πολλών ταχυτήτων» στο εσωτερικό της ενιαίας επιχείρησης. Ορισμένες φορές η κατάσταση αυτή παίρνει διαστάσεις «επιχειρησιακού ρατσισμού», συνήθως σε βάρος του προσωπικού της εξαγορασθείσας/ απορροφώμενης επιχείρησης.

• σημειώνονται επίσης σοβαρά προβλήματα στην ενότητα της συλλογικής έκφρασης, στην αρμοδιότητα, στην αντιπροσωπευτικότητα, γενικότερα στην αναγνώριση των υφιστάμενων συνδικαλιστικών φορέων από το νέο εργοδότη. Απόπειρες επιλεκτικού χειρισμού της συλλογικής εκπροσώπησης από αυτόν, δεν είναι καθόλου άγνωστες στο χώρο μας.

• δεν λείπουν οι απόπειρες παράκαμψης ή και αμφισβήτησης των συλλογικών διαπραγματεύσεων, σε κλαδικό ή και σε επιχειρησιακό επίπεδο, με ανάλογη προσπάθεια αναγόρευσης του διευθυντικού δικαιώματος σε απόλυτη και αποκλειστική ρυθμιστική αρχή για τα εργασιακά θέματα της επιχείρησης

• παράλληλα, πληθαίνουν, μέσα στην έντεχνα καλλιεργούμενη αβεβαιότητα για το τι εξακολουθεί να ισχύει και τι όχι στην ενιαία επιχείρηση, οι παραβιάσεις κλαδικών – επιχειρησιακών ρυθμίσεων, κυρίως στα θέματα διαβούλευσης, αδειών και ωραρίου, κατάσταση που δημιουργεί αυξημένες ανάγκες παρέμβασης από τα αρμόδια όργανα εποπτείας (Επόπτες Εργασίας).

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τέτοιες εξελίξεις επηρεάζουν σημαντικά τους όρους διαμόρφωσης, την ομαλότητα και την ποιότητα των εργασιακών σχέσεων του κλάδου μας, σήμερα και στο μέλλον.

Ερώτηση 5^η: Ποια είναι τα «μέτρα ασφαλείας» που θα πρέπει να ληφθούν προκειμένου να προληφθούν τα ενδεχόμενα προβλήματα που συνεπάγεται αυτή η διαδικασία;

Απάντηση: Αναμφίβολα απέναντι σε όλα τα προβλήματα που ήδη επισήμανα, πρέπει να υπάρξουν πρόσθετα μέτρα και ρυθμίσεις ασφαλείας. Η Ομοσπονδία μας είδε έγκαιρα το θέμα στο Συνέδριό μας και όχι μόνο πιέσαμε ώστε να υπάρξει κατάλληλος διάλογος με τους εργοδότες, για την αποτροπή ακραίων ή και σαφώς παράνομων πρακτικών που εμφανίζονται με πρόσχημα τις εξαγορές και τις συγχωνεύσεις, αλλά ζητήσαμε από την Πολιτεία, με την υποβολή συγκεκριμένης πρότασης Νόμου, να υπάρξουν, σε αντιστάθμισμα των ήδη παρεχόμενων σοβαρών δημοσιονομικών κινήτρων για τις συγχωνεύσεις, τα κατάλληλα πλαίσια, μέτρα και κυρώσεις, έτσι ώστε:

• η συγχώνευση να μη γίνεται πηγή αλλεπάλληλων βλαπτικών συνεπειών για τους εργαζόμενους. Ειδικότερα:

- να μην εισάγει διακρίσεις στις προαγωγές, στα οικονομικά κίνητρα, στην ανάδειξη και την αξιοποίηση στελεχών, ανάλογα με την επιχείρηση προέλευσης

- να διασφαλίζει, μέσα από τον απαιτούμενο διάλογο, την ομαλή σύγκλιση δικαιωμάτων και ρυθμίσεων για την επίτευξη διαφάνειας και ίσης μεταχείρισης για όλο το Ανθρώπινο Δυναμικό που απασχολεί η ενιαία επιχείρηση. Δηλαδή την κατάλληλη ένταξη και συνύπαρξη διαφορετικών εργασιακών συνόλων και δικαιωμάτων, σ’ ένα κατά το δυνατόν ενιαίο και λειτουργικό εργασιακό, μισθολογικό και διοικητικό σχήμα.

• σε περιπτώσεις εξαγοράς – απορρόφησης –συγχώνευσης, να τίθεται υπ΄ όψιν των ενδιαφερόμενων μερών επιχειρησιακό, αλλά και «κοινωνικό σχέδιο» του αγοραστή. Δηλαδή, ο αγοραστής να δηλώνει τις προθέσεις του για την απασχόληση, τον τρόπο απορρόφησης τυχόν πλεονάζοντος προσωπικού, τις ευκαιρίες καριέρας στην ενιαία επιχείρηση, αλλά και τις μεθόδους με τις οποίες θα ενοποιήσει τα διαφορετικά εργασιακά-ασφαλιστικά καθεστώτα σε ένα ενιαίο και γενικά αποδεκτό σύνολο.

• να προβλέπεται, σε κάθε περίπτωση, ρήτρα μη χειροτέρευσης στα υπάρχοντα δικαιώματα του προσωπικού, ιδιαίτερα στο θέμα της φύσης και του τρόπου καταγγελίας των ατομικών συμβάσεων εργασίας.

Ερώτηση 6^η:Ποιες είναι πιστεύετε οι επιπτώσεις στο χρηματοπιστωτικό τομέα της χώρας από τη συμμετοχή της στην ευρωζώνη και η αντικατάσταση της δραχμής από το Ευρώ;

Απάντηση: Νομίζω ότι η σημαντικότερη συνέπεια της συμμετοχής μας στην Ευρωζώνη είναι η όξυνση του ανταγωνισμού στον κλάδο μας, επομένως η επιτάχυνση των διαδικασιών εκσυγχρονισμού και επιχειρησιακών ανακατατάξεων στο εσωτερικό του κλάδου, χωρίς να αποκλείονται και συνεργασίες ή εξαγορές από το εξωτερικό. ‘Εχουμε ήδη εκτιμήσει ότι θα ενταθούν οι πιέσεις στην απασχόληση, όχι μόνο λόγω του περιορισμού των πράξεων σε συνάλλαγμα, από την εφαρμογή του Ευρώ, αλλά και λόγω της γενικότερης προσπάθειας των Τραπεζών και των ομίλων τους να εκσυγχρονισθούν και να ανταπεξέλθουν με ίσους όρους σε ένα ευρύτερο πεδίο ανταγωνισμού, στον ευρωπαϊκό χώρο, στα Βαλκάνια και διεθνώς.

Για να γίνει αυτό με τους κατά το δυνατόν ευνοϊκότερους όρους για τις επιχειρήσεις, τους εργαζόμενους και την εθνική οικονομία, πιστεύω ότι πρέπει να διδαχθούμε και από τις επιτυχίες και από τις αποτυχίες των συγχωνεύσεων στον κλάδο μας και να προχωρήσουμε στην προσπάθεια δημιουργίας ισχυρών και βιώσιμων επιχειρήσεων. Και όπως δείχθηκε, αυτές οι προσπάθειες είναι πλέον απαραίτητο :

• να λαμβάνουν σοβαρά υπ’ όψιν όχι μόνο θέματα επιχειρησιακού σχεδιασμού, αλλά και θέματα συμβατότητας και συνάφειας στον τρόπο διοίκησης, στην επιχειρησιακή-εργασιακή κουλτούρα των συνεργαζόμενων, εξαγοραζόμενων ή απορροφώμενων επιχειρήσεων

• να διασφαλίζουν την απασχόληση, τα δικαιώματα και τις προσδοκίες των εργαζόμενων αλλά και σημαντικών θεσμικών μετόχων, που σε πολλές Τράπεζες είναι τα ασφαλιστικά μας ταμεία

• να σχεδιάζονται και να υλοποιούνται μέσα από διαδικασίες διαφάνειας, διαλόγου και διαβούλευσης με τη συλλογική εκπροσώπηση του κλάδου και της επιχείρησης, στο πλαίσιο ενός πραγματικά σύγχρονου και δημοκρατικού management, με σαφείς και δομημένους κανόνες και διαδικασίες.

• να σέβονται την εργασιακή κουλτούρα, τα στελέχη και τους εργαζόμενους στην κάθε επιχείρηση

• να ξεφεύγουν από τη στείρα, άγονη και εσφαλμένη αντιπαράθεση «κακό και αποτυχημένο δημόσιο – καλός και επιτυχημένος ιδιωτικός τομέας»